2- کنفرانس ادبی؛ آیین نگارش؛ نگارش 18؛ کاربرد درست یک کلمه؛ محمد کاظم کاظمی
در این بخش کنفرانسهایی که توسط اعضای انجمن شعر شنبهشبها در جلسه ارائه میشود را مطالعه میکنید. در هفتههایی که برنامهای از پیش تعیین نشده باشد از بین مقالات مختلف یک مقاله، تحقیق، پایاننامه و ... را انتخاب میکنم و در این بخش میآورم. شاعران انجمن و خوانندگان محترم هم میتوانند اگر مقالهای مدّ نظر دارند که خواندن آن را برای دیگران مفید میدانند به آدرس siyah_mast@yahoo.com بهمن صباغ زاده ارسال کنند تا در وبلاگ نمایش داده شود. برای رعایت امانت در مواردی که مشکلی به نظرم برسد و یا نیاز به توضیحی باشد در کروشه به نام نویسندهی وبلاگ {ن و: مثال} خواهد آمد.
یکی از نکاتی که به ما در انتقال مطلب کمک میکند استفادهی درست از علائم و نگارشی و رعایت رسمالخط و قوانین مربوط به آن است. در گذشته علائم نگارشی در شعر جدی گرفته نمیشده و یکی از دلایل قرائتهای مختلف از دواوین شاعران گذشته همین امر است. امروزه برای این علائم قواعدی وضع شده است که با رعایت آن میتوان اختلاف قرائت را تا حد زیادی از بیت بُرد. البته شاعران و نویسندگان امروز کمتر با این نکات آشنایی دارند و این مهم را بر عهدهی ویراستارها گذاشتهاند اما در خیلی از موارد ویراستار هم به درستی منظور شاعر و نویسنده را درک نمیکند. علاوه بر علائم نگارشی در ویراستاری متون نکاتی وجود دارد که خوب است نویسندگان نیز با آن آشنا شوند و خود اشکالات کار خود را دریابند و برطرف کنند. جناب آقای کاظمی با جمعآوری این مطالب و انتشار آن قدم بزرگی را در رفع این مشکل برداشتهاند. امیدوارم انتشار این مطلب به ما در صحیح نوشتن کمک کند.
کاربرد درست یک کلمه
بعد از این مقدمهای نهچندان کوتاه، {ن و: که در قسمت قبل با عنوان «نگارش 17؛ یک یادآوری لازم» در وبلاگ آمد} میپردازم به بحث امروز، یعنی کلمهی «شرایط». این کلمه، در فارسی جمع «شرط» است. پس باید کاربردِ آن در مقامی باشد که واقعاً پای «شرط» در میان است. مثلاً میتوان گفت «شرایط من برای پذیرش این کار، آزادی عمل و دستمزد خوب است.» یعنی من این شرطها را دارم.
ولی ما غالباً این کلمه را به معنی «وضعیت» یا «امکان» به کار میبریم و مثلاً میگوییم «من در شرایط خوبی نیستم.» این یعنی چه؟ یعنی «من در شرطهای خوبی نیستم.»
شاید بگویید «شرایط اکنون در این معنی جا افتاده است.» ولی من اضافه میکنم که با این هم، این کلمه بهترین کلمه در این معنی نیست و ما کلماتی بهتر همچون «وضعیت» را داریم. پس اگر بخواهیم نثر ما سالمتر و زیباتر باشد، باید «شرایط» را به معنی خودش به کار بریم.
و این هم چند مورد کاربرد نادرست «شرایط» در نوشتههای بعضی دوستانم.
مکتب هرات در گذشته و در شرایط فعلی با روزهای روشن و پُرافتخاری مواجه بوده که در صورت توجه بیشتر، باعث پیشرفتهای چشمگیرتری در هرات خواهیم بود.
در شرایطی که هنوز ابزار خشونت از دست شبه نظامیان به جنگ خو گرفته گردآوری نشده و دولت تسلط متمرکزی بر اهرمهای قدرت و جنگ سالاران سابق ندارد...
در شرایط اجتماعی و سیاسی امروز کشور روشن است که کوچکترین حرکت جمعی ممکن است به یک آشوب و بلوای فاجعهآمیز بینجامد.
با وصف آشفتگی اوضاع سیاسی و اجتماعی کشور که شرایط کار در تمام عرصهها، خصوصاً هنر و فرهنگ در نقطهی متنازلی قرار گرفته بود.
و من، عبارتها را به ترتیب، چنین اصلاح میکنم:
مکتب هرات در گذشته و در وضعیت فعلی...
در حالی که هنوز ابزار خشونت...
در وضعیت اجتماعی و سیاسی امروز کشور...
با وصف آشفتگی اوضاع سیاسی و اجتماعی کشور که امکان کار در تمام عرصهها...
میبینید که اینجا ما از کلمات بهتر و بیشتری کار کشیدهایم. نویسندهای که بتواند به جای تکرار یک کلمه در چهار جای، چهار کلمهی متفاوت و مناسبتر از آنیکی را به کار برد، البته موفقتر است و دارای زبانی غنیتر. او مثل آشپزی است که میداند هر یک از غذاها را در چه ظرفی بر سر سفره بیاورد. البته میتوان پلو و خورش و آب و نوشابه و ترشی و ماست را همه در کاسه ریخت و عقیده داشت که هیچ خطایی رخ نداده است. آن غذا البته قابلِ تناول است، ولی نشان از بیسلیقگی خوانسالار دارد. کلمات نیز ظرفهای معانی هستند و یکنواختی و تکرار بسیار آنها، لاجرم به رنگینی معنی هم خلل میزند.
تاریخ درج مطلب در وبلاگ نویسنده: جمعه 11 دی ۱۳۸۳
منبع:
وبلاگ شخصی آقای محمد کاظم کاظمی
http://mkkazemi.persianblog.ir
***